Image
Σάββατο 31 Δεκεμβρίου 2022 12:48 Πολιτισμός
 

Πρωτοχρονιά: Η βασιλόπιτα και η ιστορία της

H βασιλόπιτα είναι το γλύκισμα - σύμβολο της Πρωτοχρονιάς και συνδέεται με την εορτή του Αγίου Βασιλείου, από τον οποίο πήρε το όνομά της.

Τη βρίσκουμε με πολλές μορφές και διάφορους τρόπους παρασκευής, σ’ όλα τα ελληνικά σπίτια, αστικά και αγροτικά. Ζυμώνεται κυρίως με αλεύρι, αυγά, ζάχαρη και γάλα, και συνηθέστατα πάνω στην επιφάνειά της γράφεται ο αριθμός του νέου έτους με αποφλοιωμένα αμύγδαλα.

Μέσα στο ζυμάρι τοποθετείται ένα νόμισμα, που όποιος το βρει κατά το μοίρασμα της βασιλόπιτας θα είναι ο τυχερός της χρονιάς. Σε κάποιες αγροτικές περιοχές αντί για νόμισμα τοποθετούσαν παλαιότερα ένα κομματάκι άχυρο, κλήμα ή κλώνο ελιάς, ανάλογα με την παραγωγή της περιοχής, και όποιος το έβρισκε θα είχε καλή σοδειά κατά τη διάρκεια του χρόνου.

Η βασιλόπιτα κόβεται και μοιράζεται με εθιμικό τελετουργικό τη νύχτα της παραμονής του νέου χρόνου ή ανήμερα την Πρωτοχρονιά. Το γενικό πρόσταγμα έχει ο νοικοκύρης του σπιτιού, που αφού τη σταυρώσει, κόβει και μοιράζει τα κομμάτια της πίτας στα μέλη της οικογένειάς του και τους τυχόν φιλοξενούμενους, ενώ ιδιαίτερα κομμάτια ξεχωρίζονται για τον Χριστό, την Παναγία, τον Άγιο Βασίλειο, το σπίτι και τους ξενιτεμένους της οικογένειας.

Το έθιμο δεν περιορίζεται μόνο στο σπίτι και την ημέρα της Πρωτοχρονιάς. Από τις επόμενες ημέρες και σχεδόν μέχρι και τα τέλη Φλεβάρη, σωματεία, επαγγελματικές ενώσεις και οργανώσεις κόβουν τη δική τους βασιλόπιτα. Η συνήθεια αυτή είναι νεώτερη και κατάγεται από στις παλαιότερες συντεχνίες, τα μέλη των οποίων έκοβαν την πρωτοχρονιάτικη πίτα και τη μοιράζονταν για το καλό το δικό τους και του κοινού τους επαγγέλματος.

Το έθιμο της βασιλόπιτας, όπως και άλλα του Δωδεκαημέρου (Χριστούγεννα - Θεοφάνεια), ανάγεται στα ρωμαϊκά «Σατουρνάλια», που αποτελούν συνέχεια των Ελληνικών «Κρονίων». Κατά τη διάρκειά τους προσφέρονταν ως δώρα καρποί και πλακούντες (πίτες) μέσα σε χρυσά φύλλα. Μπορεί να σχετιστεί και με τον εορταστικό άρτο της ελληνικής αρχαιότητας, που προσφερόταν στους θεούς, ιδίως στα «Θαλύσια» και τα «Θαργήλια».

Υπάρχει, όμως, και η χριστιανική παράδοση για το έθιμο της βασιλόπιτας. Όταν ο Άγιος Βασίλειος ήταν επίσκοπος Καισάρειας, ο έπαρχος της Καππαδοκίας πήγε να εισπράξει φόρους με άγριες διαθέσεις. Οι κάτοικοι φοβήθηκαν και ζήτησαν την προστασία του επισκόπου τους. Αυτός τους είπε να συγκεντρώσουν ό,τι πολύτιμα αντικείμενα είχαν για να τα προσφέρουν στον έπαρχο. Ο άγιος, όμως, τον έπεισε να φύγει χωρίς να πάρει τίποτε. Ήταν παραμονή της Πρωτοχρονιάς.

Επειδή η επιστροφή των αντικειμένων στους κατόχους τους ήταν πρακτικά αδύνατη, με συμβουλή του αγίου ζυμώθηκαν πλακούντια (μικρές πίτες) και μέσα σ’ αυτούς τοποθετήθηκε από ένα πολύτιμο αντικείμενο. Έγινε η διανομή και, σαν από θαύμα, έτυχε στον καθένα ό,τι είχε δώσει. Από τότε, λέγει η παράδοση, κάνουμε στη γιορτή του Αγίου Βασιλείου πίτες με νομίσματα μέσα.

Νεώτερες παραλλαγές αυτής της παράδοσης από τον Πόντο και τη Μικρά Ασία παρουσιάζουν τον Άγιο Βασίλειο να κερδίζει τον εισπράκτορα των φόρων σε χαρτοπαίγνιο και στη συνέχεια να γίνεται η διανομή με μικρά ψωμιά ή με μια μεγάλη πίτα.

Πηγή: sansimera.gr

Δεiτε επiσης...

Post
Πολιτισμός Πέμπτη 28.03.2024

Βασίλης Καρράς: Η ανακοίνωση για το μνημόσυνο του τραγουδιστή – Θα γίνει και συναυλία

Την προηγούμενη Κυριακή (24/3) συμπληρώθηκαν τρεις μήνες από την μέρα που ο Βασίλης Καρράς έφυγε από την ζωή. Ο «Άρχοντας της πίστας» πέθανε σε ηλικία 70 ετών στις 24ης Δεκεμβρίου του 2023

Post
Πολιτισμός Τετάρτη 27.03.2024

Η Κυριακή της Ορθοδοξίας στο Ιερό Ησυχαστήριο της Αγίας Φωτεινής στα Ελληνοπεράματα (vid)

Με ιεροπρέπεια και κατάνυξη εορτάσθηκε η Κυριακή της Ορθοδοξίας (24/3) στο Ιερό Ησυχαστήριο της Αγίας Φωτεινής στα Ελληνοπεράματα του Δήμου Μαλεβιζίου. Την πανηγυρική Θεία Λειτουργία τέλεσε ο Ιερέας κ

Post
Πολιτισμός Δευτέρα 25.03.2024

Μ. Σενετάκης: Μήνυμα παγκόσμιου συμβολισμού η επανάσταση της 25ης Μαρτίου

«Σήμερα τιμούμε τον αγώνα των προγόνων μας για ελευθερία και ανεξαρτησία. Η απελευθέρωση του Έθνους από τον οθωμανικό ζυγό, ήταν πράξη ηρωισμού που έγινε μήνυμα παγκόσμιου συμβολισμού. Συμβόλισε

Post
Πολιτισμός Δευτέρα 25.03.2024

Στις εκδηλώσεις εορτασμού της Εθνικής Επετείου της 25ης Μαρτίου και του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, σε Νέα Αλικαρνασσό και Ηράκλειο, παρευρέθηκε ο Δήμαρχος Αλέξης Καλοκαιρινός

Ο Αλέξης Καλοκαιρινός παρακολούθησε τις Δοξολογίες, κατέθεσε στεφάνι στα μνημεία των Ηρώων, αντάλλαξε ευχές με πολίτες, παρακολούθησε τις παρελάσεις και σε δήλωσή του τόνισε: «Χρόνια πολλά! Γιορ

Post
Πολιτισμός Δευτέρα 25.03.2024

O Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός παρήλασε πρώτος στη στρατιωτική παρέλαση της Αθήνας για τον εορτασμό της επετείου της 25ης Μαρτίου

Ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός άνοιξε και φέτος τη μεγαλειώδη στρατιωτική παρέλαση στην Αθήνα για τον εορτασμό της επετείου της 25ης Μαρτίου 1821, γεμίζοντας με συγκίνηση και υπερηφάνεια τις απανταχού Ερ

Post
Πολιτισμός Δευτέρα 25.03.2024

Ηράκλειο: Σημαία 1,5 στρέμμα υψώθηκε στο λιμάνι του Ηρακλείου (Βιντεο)

Σημαία ενάμιση στρέμμα υψώθηκε στο λιμάνι του Ηρακλείου, με αφορμή την επέτειο της 25ης Μαρτίου 1821. Η πρωτοβουλία ανήκε στον επιχειρηματία Θεόδωρο Καλαθάκη, ο οποίος για μια ακόμη φορά, θέλησε με το