Σε επίπεδο ρεκόρ ο αριθμός των καρτών στην Ελλάδα – Τις χρησιμοποιούν ακόμα και για μικρές αγορές
Με διείσδυση στον γενικό πληθυσμό που φθάνει σε επίπεδα ρεκόρ όλων των εποχών κινούνται οι χρεωστικές και πιστωτικές κάρτες, ενώ ταυτόχρονα ολοένα και μεγαλύτερος αριθμός συναλλασσόμενων χρησιμοποιεί σε καθημερινή βάση τις κάρτες πληρωμών ακόμη και για αγορές μικρής αξίας. Ειδικότερα σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, που δημοσιοποιήθηκαν στην πρόσφατη έκθεση Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, οι ενεργές κάρτες πληρωμών σε κυκλοφορία ανήλθαν σε 20,7 εκατ. στις 30 Ιουνίου 2024. Το ποσοστό συμμετοχής των χρεωστικών και πιστωτικών καρτών επί του συνόλου των καρτών πληρωμών δεν μεταβλήθηκε από τις 31 Δεκεμβρίου 2023 και διαμορφώθηκε στο επίπεδο του 85% και 15%, αντίστοιχα.
Συναλλαγές με κάρτες πληρωμών
Ο συνολικός αριθμός και η συνολική αξία των συναλλαγών που πραγματοποιήθηκαν με κάρτες πληρωμών το πρώτο εξάμηνο του 2024 κινήθηκε σε υψηλά επίπεδα. Συγκεκριμένα, ο αριθμός των συναλλαγών με κάρτες ανήλθε σε 1,185 δισεκ., παρουσιάζοντας αύξηση 2%, ενώ η αναλογούσα αξία διαμορφώθηκε στα 53 δισεκ. ευρώ.
Ο μέσος αριθμός συναλλαγών ανά κάρτα εμφανίστηκε αυξημένος στις 57, από 56 το δεύτερο εξάμηνο του 2023. Οι χρεωστικές κάρτες που αποτελούν το κύριο υποκατάστατο των μετρητών, συνεχίζουν να χρησιμοποιούνται ευρέως για συναλλαγές μικρής αξίας. Ο μέσος αριθμός συναλλαγών ανά χρεωστική κάρτα ανήλθε σε 62 συναλλαγές, από 61 το δεύτερο εξάμηνο του 2023. Ο μέσος αριθμός συναλλαγών ανά πιστωτική κάρτα διατηρήθηκε αμετάβλητος στις 29 συναλλαγές.
Η μέση αξία συναλλαγών ανά κάρτα ανήλθε σε 2.542 ευρώ παρουσιάζοντας μείωση κατά 2,5% συγκριτικά με το δεύτερο εξάμηνο του 2023. Η μείωση αυτή οφείλεται κυρίως στην αντίστοιχη μείωση της μέσης αξίας συναλλαγών ανά χρεωστική κάρτα κατά 2,5%, η οποία διαμορφώθηκε σε 2.760 ευρώ, από 2.831 ευρώ το δεύτερο εξάμηνο του 2023. Η μέση αξία συναλλαγών ανά πιστωτική κάρτα μειώθηκε οριακά κατά 0,3% και διαμορφώθηκε σε 1.313 ευρώ, από 1.318 ευρώ το δεύτερο εξάμηνο του 2023.
Η μέση αξία ανά συναλλαγή για το σύνολο των καρτών μειώθηκε κατά 4,5% σε 44 ευρώ, από 46 ευρώ το δεύτερο εξάμηνο του 2023. Η πτωτική τάση της μέσης αξίας ανά συναλλαγή των χρεωστικών και πιστωτικών καρτών αναδεικνύει την ολοένα μεγαλύτερη χρήση των καρτών πληρωμών για αγορές μικρής αξίας.
Περιστατικά απάτης στις συναλλαγές με κάρτες πληρωμών – Συνεχής μείωση
Ταυτόχρονα με την αύξηση της χρήσης των καρτών πληρωμών, με τις εκστρατείες ενημέρωσης των τελευταίων ετών μειώθηκαν και τα περιστατικά απάτης, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι οι συναλλασσόμενοι θα πρέπει να εφησυχάζουν. Ειδικότερα, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΤτΕ, στα περιστατικά απάτης στις συναλλαγές με κάρτες πληρωμών το πρώτο εξάμηνο του 2024 καταγράφηκε μείωση του απόλυτου αριθμού συναλλαγών απάτης κατά 6% σε σχέση με το δεύτερο εξάμηνο του 2023.
Αντίστοιχα, ο δείκτης της αναλογίας του αριθμού των περιστατικών απάτης προς τον αριθμό των συναλλαγών μειώθηκε συγκριτικά με το προηγούμενο εξάμηνο κατά 7%, και αντιστοιχεί σε 1 συναλλαγή απάτης ανά 6.000 συναλλαγές ή 0,017%. Σε ό,τι αφορά την αξία των συναλλαγών απάτης παρατηρείται απόλυτη μείωση κατά 3% σε σχέση με το δεύτερο εξάμηνο του 2023. Ταυτόχρονα, ο δείκτης της αναλογίας της αξίας των περιστατικών απάτης προς την αξία των συναλλαγών εμφανίζεται σχεδόν αμετάβλητος σε σχέση με το δεύτερο εξάμηνο του 2023 και εξακολουθεί να διατηρείται στο χαμηλό επίπεδο του 0,02% και αντιστοιχεί σε 1 ευρώ αξία απάτης ανά 4.800 ευρώ αξία συναλλαγών.
Αναλύοντας τα περιστατικά απάτης ανά δίαυλο συναλλαγής με κάρτες πληρωμών, δηλαδή (α) συναλλαγές σε τερματικά ΑΤΜ, (β) πληρωμές σε τερματικά POS και (γ) εξ αποστάσεως συναλλαγές χωρίς τη φυσική παρουσία της κάρτας (card not present – CNP), προκύπτει ότι το υψηλότερο ποσοστό απάτης εξακολουθεί να αφορά τις εξ αποστάσεως συναλλαγές.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, το πρώτο εξάμηνο του 2023 ο δείκτης της αναλογίας του αριθμού και της αξίας των περιστατικών απάτης προς τον αριθμό και την αξία των συναλλαγών στα κράτη μέλη του Ενιαίου Οικονομικού Χώρου ήταν 0,015% και 0,031% αντίστοιχα.
Ενημέρωση του συναλλακτικού κοινού
Ουσιαστικό ρόλο στην μείωση της απάτης είχαν και οι εκστρατείες ενημέρωσης εκ μέρους της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών (ΕΕΤ), με την τελευταία καμπάνια, σε συνεργασία με την Mastercard, να έχει ως κεντρικό μήνυμα «Κάποιες Ειδοποιήσεις είναι Καλύτερο να τις Αγνοείς».
Παρά το γεγονός ότι οι απάτες με τα σύγχρονα μέσα ηλεκτρονικών συναλλαγών εμφάνισαν περαιτέρω μείωση, οι ελληνικές τράπεζες έκριναν αναγκαία τη συνεχή ενημέρωση των συναλλασσόμενων για τις νέες τυπολογίες απάτης που εφαρμόζουν οι δράστες, αλλά και ενδεδειγμένους τρόπους προστασίας από αυτές. Οι συστηματικές αυτές προσπάθειες των μελών της ΕΕΤ και η διαρκής τους επαγρύπνηση στην ενημέρωση του συναλλακτικού κοινού απέδωσαν καρπούς, όπως προκύπτει από τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος τόσο για τις απάτες με κάρτες πληρωμών όσο και για τις απάτες με μεταφορές πίστωσης οι οποίες, στο τέλος του 2023, μειώθηκαν κατά 38% σε αριθμό και κατά 72,5% σε αξία σε σχέση με ένα χρόνο πριν.
Οι συχνότερες μορφές απάτης
Οι συχνότερες μέθοδοι, όπως αναφέρεται στην ιστοσελίδα της ΕΕΤ, περιλαμβάνουν την απάτη μέσω τηλεφωνικής κλήσης (Vishing), μέσω email (Phishing) και μέσω SMS (Smishing). Συνήθως ο χρήστης λαμβάνει τηλεφωνικές κλήσεις, ψεύτικους ψηφιακούς συνδέσμους (links) ή απατηλά sms, με αληθοφανή χαρακτηριστικά (π.χ. λογιστήριο δήμου, επωνυμία ή λογότυπο τράπεζας ή άλλου ιδιωτικού οργανισμού ή δημόσιου φορέα).
Η απάντηση σε αυτές τις τηλεφωνικές κλήσεις ή η επίσκεψη σε αυτούς τους συνδέσμους μπορεί να οδηγήσει σε επιζήμιες ενέργειες, όπως την αποκάλυψη ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων και κωδικών ασφαλείας, την αποστολή χρηματικών ποσών για υποτιθέμενη αγορά ή ακόμα και την εγκατάσταση κακόβουλου λογισμικού σε συσκευές. Για τον σκοπό της καμπάνιας δημιουργήθηκαν ισάριθμα τηλεοπτικά σποτ που καλύπτουν και τα 3 είδη ηλεκτρονικής απάτης.
Με την ενημέρωση του κοινού σχετικά με τις δόλιες ηλεκτρονικές τακτικές, αναπτύσσεται μια κουλτούρα κυβερνοασφάλειας, όπου ιδίως ο καταναλωτής, αλλά και η επιχείρηση μαθαίνουν να εντοπίζουν τις κακόβουλες επιθέσεις με τη μορφή ειδοποιήσεων, τις οποίες είναι καλύτερο να αγνοούν για την προστασία τους. Η τελευταία αυτή καμπάνια αποτέλεσε συνέχεια της προηγούμενης αντίστοιχης πρωτοβουλίας «Μία παύση αρκεί» που στόχευε στην ενημέρωση του συνόλου του πληθυσμού και ολοκληρώθηκε τον Φεβρουαρίου 2024.
Στο ίδιο πλαίσιο και η πρόσφατη ενημερωτική εκστρατεία της Τράπεζας της Ελλάδος με θέμα τις ασφαλείς πληρωμές και την προστασία από τις ηλεκτρονικές απάτες. Οι πολίτες μπορούν να ενημερώνονται αναλυτικά για τα διάφορα είδη ηλεκτρονικής απάτης από την ιστοσελίδα της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών και της Τράπεζας της Ελλάδος.